سوالات اصلی این تحقیق عبارتند از:
۱ – دیپلماسی شهروندی چیست؟
۲ – دیپلماسی شهروندی در پیشبرد سیاست خارجی چه نقشی دارد؟
۳ – شهروندان دیپلمات، از چه رسانه­هایی برای تعامل با سایر شهروندان استفاده می­ کنند؟

۴ – دیپلماسی شهروندی چه شباهتها و تفاوتهایی با انواع دیپلماسی­های دیگر دارد؟
۵ – شهروند دیپلمات کیست؟
۶ – فعالیت شهروندان دیپلمات تهرانی در فضای مجازی تا چه حد در چهارچوب دیپلماسی شهروندی قرار دارد؟
۷- آیا متغیرهای سن، جنس و تحصیلات با فعالیت شهروندان تهرانی در چهارچوب دیپلماسی شهروندی رابطه دارد؟
۸- آیا متغیرهای سن، جنس و تحصیلات با دیدگاه شهروندان تهرانی نسبت به تاثیرگذاری دیپلماسی شهروندی بر سیاست خارجی رابطه دارد؟
۸ – محدودیتهای فعالیت در چهارچوب دیپلماسی شهروندی از نظر پاسخگویان کدامند؟
۹ – شهروندان تهرانی تا چه حد با وبسایتها و مراکز تسهیل­کننده ارتباط میان شهروندان آشنایی دارند؟
۳-۱-۲ تعاریف نظری و عملی متغیرها و مفاهیم به کار رفته در سوالهای تحقیق
تعاریف نظری را معمولا در دایره­المعارف­ها یا ادبیات موجود در هر حوزه می­توان دنبال کرد. ضرورت این امر در روشن ساختن فضا و پوشش معنایی یا صفات اصلی یک مفهوم برای تفکیک آن از مفاهیم مشابه نهفته است.
۳-۱-۲-۱ متغیرهای وابسته
در بخش کمی این تحقیق، متغیر وابسته عبارت است از فعالیت شهروندان در چهارچوب دیپلماسی شهروندی در فضای مجازی و متغیرهای جنس، سن و تحصیلات به عنوان متغیرهای مستقل به کار رفته­اند تا تاثیر آنها بر فعالیت شهروندان مورد بررسی قرار گیرد.
متغیر وابسته: فعالیت شهروندان در چهارچوب دیپلماسی شهروندی در فضای مجازی
تعریف نظری متغیر وابسته: شهروندان دیپلمات اغلب مردمانی عادی­اند که به ویژه در زمینه ­های آموزشی، فرهنگی و فعالیت­های بشردوستانه، مشارکت نموده و برنامه ­های مختلفی را به انجام می­رسانند. فعالیتهای آنان عمدتا در موارد زیر خلاصه می­گردد.
با سعه­صدر و با ذهنی باز به دیگران گوش فرا دهند.
تاریخ، فرهنگ و روش­های مختلف زندگی و تفکر دیگران را یاد بگیرند.
به دیدگاه ­ها و نظرات دیگران احترام بگذارند.
کشورها و مکان­های مختلف دنیا را با دقت و گشودگی مورد کاوش و بررسی قرار دهند.
برای درک مردم مختلف سراسر دنیا و سروکار داشتن با آنان فعالانه وارد عمل شوند.
مشتاقانه تمایل داشته باشند در جامعه جهانی تغییرات مثبت ایجاد کنند. (برگرفته از سایت مرکز دیپلماسی شهروندی، ۲۰۱۲)
تعریف عملی متغیر وابسته: برای بررسی فعالیت شهروندان تهرانی در خصوص میزان برقراری ارتباط با شهروندان سایر کشورها در چهارچوب دیپلماسی شهروندی، با توجه به ادبیات موضوع و تعاریف موجود از این مفهوم، چهار شاخص برای این متغیر درنظر گرفته شد که هر کدام نیز دارای چهار مولفه می­باشد. هر کدام از مولفه­ها به طور جداگانه در یک سوال به کار رفته است.
سوال یک الی ۴، مربوط به شاخص ارائه تصویری مثبت و مطلوب از کشور ایران، سوالات ۵ الی ۸، مربوط به شاخص حسن تفاهم و دست­یابی به دیدگاه ­ها و ارزش­های مشترک، سوال ۹ الی ۱۲ مربوط به مشارکت در فعالیت­های صلح­طلبانه و حل تعارضات و سوالات ۱۳ الی ۱۶ نیز مربوط به شاخص تبادل و تسهیم اطلاعات در فضای مجازی است.
برای کمی کردن میزان فعالیت دانشجویان در چهارچوب دیپلماسی شهروندی از طیف لیکرت استفاده شده است. طیف لیکرت در سطح رتبه­ای و شامل سوالاتی با نمره­گذاری مستقیم سنجیده شده است. به این ترتیب که بیشترین امتیاز (۸۰) به کسی تعلق می­گیرد که بیشترین میزان فعالیت در چهارچوب دیپلماسی شهروندی را داشته باشد و کمترین امتیاز (۱۶) به کسی تعلق می­گیرد که کمترین فعالیت در چهارچوب دیپلماسی شهروندی را داشته باشد. بر همین اساس امتیاز پاسخگویان به سه رده کم، متوسط و زیاد تقسیم شده است به طوریکه امتیاز ۳۷-۱۶، حاکی از میزان فعالیت کم، امتیاز ۵۸-۳۸، حاکی از میزان فعالیت متوسط و امتیاز ۸۰-۵۹، حاکی از میزان فعالیت زیاد پاسخگویان در چهارچوب دیپلماسی شهروندی است. ادغام پنج گویه درجه­بندی پنجگانه لیکرت در سه رده کم، متوسط و زیاد، از آن جهت صورت گرفته که در محاسبه خی ­دو، با توجه به اینکه درجه آزادی از یک بزرگتر است، فراوانی مورد انتظار ۸۰ درصد از خانه های جدول مساوی یا بزرگتر از ۵ باشد.
متغیر وابسته دیگری نیز که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است، دیدگاه پاسخگویان راجع به تاثیرگذاری فعالیتهای دیپلماسی شهروندی بر سیاست خارجی است. سیاست خارجی عبارت است از مجموعه خط­مشی­ها، تدابیر، روشها و انتخاب مواضعی است که یک دولت در برخورد با امور و مسائل خارجی در چارچوب اهداف کلی حاکم بر نظام سیاسی اعمال می­نماید. بنابر تعریف فوق، سیاست داخلی هر کشوری شامل دو قسمت مجزا می­باشد:
الف) اهداف ملی که هر کشوری در صحنه بین­الملل تعقیب و درصدد تحصیل آنها می­باشد.
ب) سیاست­ها و روشهایی که برای رسیدن به اهداف مزبور اتخاذ و اعمال می­گردد. (محمدی، ۱۳۸۷، ص ۱۱)
تعریف عملی متغیر وابسته: برای بررسی دیدگاه مخاطبان نسبت به تاثیرگذاری فعالیتهای دیپلماسی شهروندی بر سیاست خارجی کشور، متغیر سیاست خارجی در ۵ شاخص کلی ارائه گردید. از هر کدام از شاخص­ های تعیین شده برای بررسی این متغیر، برای طرح یک سوال پرسشنامه استفاده گردیده تا نظر پاسخگویان در خصوص تاثیرگذاری فعالیتهای مربوط به دیپلماسی شهروندی بر سیاست خارجی مورد بررسی قرار گیرد. شاخص­ های فوق­الذکر عبارتند از: ایجاد روابط مثبت و رفع تعارضات بین ملتها، ایجاد روابط مثبت و رفع تعارضات بین دولتها، تامین منافع ملی، ارتقای جایگاه ایران در سلسله مراتب جهانی، حفظ صلح و امنیت ملی. سوالات ۱۷ الی ۲۱ نیز مربوط به نظر پاسخگویان راجع به تاثیرگذاری فعالیت شهروندان در چهارچوب دیپلماسی شهروندی بر متغیر سیاست خارجی است. متغیرهای جنس، سن و تحصیلات نیز در ارتباط با این متغیر، به عنوان متغیرهای مستقل به کار رفته­اند.
برای کمی کردن دیدگاه پاسخگویان راجع به تاثیرگذاری فعالیتهای دیپلماسی شهروندی بر سیاست خارجی نیز از طیف لیکرت استفاده شده است، به این ترتیب که بیشترین امتیاز (۲۵) به کسی تعلق می­گیرد که تاثیرگذاری فعالیتهای دیپلماسی شهروندی بر سیاست خارجی را «زیاد» توصیف کند و کمترین امتیاز (۵) به کسی تعلق می­گیرد که تاثیرگذاری فعالیتهای دیپلماسی شهروندی بر سیاست خارجی را «کم» توصیف کند. بر همین اساس امتیاز پاسخگویان به سه رده کم، متوسط و زیاد تقسیم شده است به طوریکه امتیاز ۱۱-۵، حاکی از میزان تاثیرگذاری «کم»، امتیاز ۱۸-۱۲، حاکی از میزان تاثیرگذاری «متوسط» و امتیاز ۲۵-۱۹، حاکی از میزان تاثیرگذاری «زیاد» فعالیتهای دیپلماسی شهروندی بر سیاست خارجی از نظر پاسخگویان است. ادغام پنج گویه درجه­بندی پنجگانه لیکرت در سه رده کم، متوسط و زیاد، از آن جهت صورت گرفته که در محاسبه خی ­دو، با توجه به اینکه درجه آزادی از یک بزرگتر است، فراوانی مورد انتظار ۸۰ درصد از خانه های جدول مساوی یا بزرگتر از ۵ باشد.
۳-۱-۲-۲ متغیرهای مستقل
جنس: سوال ۲۴ پرسشنامه جنسیت پاسخگویان را مورد سوال قرار می­دهد.
سن: سوال ۲۵ پرسشنامه مربوط به متغیر سن پاسخگویان بوده و شامل چهار گویه: ۲۵ سال و کمتر، ۲۶ الی ۳۰، ۳۱ الی ۳۵، ۳۶ سال و بالاتر است.
تحصیلات: سوال ۲۶ پرسشنامه نیز تحصیلات پاسخگویان را در چهار گویه کاردانی و پایین­تر، کارشناسی و دانشجوی کارشناسی، کارشناسی ارشد و دانشجوی کارشناسی ارشد، دکتری و دانشجوی دکتری طبقه ­بندی می­ کند.
همچنین برای پاسخگویی به سوالات ۸ و ۹ تحقیق، سوال ۲۲ پرسشنامه مربوط به میزان آشنایی کاربران تهرانی با وبسایتها و مراکز تسهیل­کننده ارتباط و سوال ۲۳ پرسشنامه مربوط به محدودیتهای شناسایی شده در تحقیق کاردوزو، می­باشد که مورد توجه محقق قرار گرفت و محدودیت مهم دیگری نیز (عدم آشنایی با زبان انگلیسی و سایر زبانهای بین ­المللی) به آنها اضافه گردید و در مجموع، برای بررسی مهمترین موانع برقراری ارتباط میان شهروندان تهرانی و شهروندان سایر کشورها در این تحقیق، چهار مانع عمده در پرسشنامه مطرح گردید، تا پاسخگویان مهترین محدودیتهای موجود را از میان آنها انتخاب نمایند.
۳-۱-۳ روش تحقیق
تحقیقات حوزه علوم اجتماعی به انواع مختلفی طبقه ­بندی شده ­اند که یکی از انواع آنها روش پیمایشی است. در این روش نه تنها جنبه­ های مختلف زندگی اجتماعی توصیف می­ شود، بلکه رابطه میان الگوهای مشاهده شده نیز تحلیل و تبیین می­گردد.
تحقیق پیمایشی، روشی است برای گردآوری داده ­ها که در آن از گروه های معینی از افراد خواسته می­ شود به تعدادی پرسش مشخص (که برای همه افراد یکسان است) پاسخ دهند. این پاسخ­ها مجموعه اطلاعات تحقیق را تشکیل می­ دهند. تحقیق پیمایشی عام­ترین نوع تحقیقات اجتماعی است. (بیکر، ۱۳۸۶، ص۱۹۶)
تحقیق پیمایشی احتمالاً بهترین روش موجود برای آن دسته از پژوهندگانی است که علاقه­مند به جمع­آوری داده ­های اصلی، برای توصیف جمعیت­های بسیار بزرگی هستند که نمی­ توان به طور مستقیم آنها را مشاهده کرد. همچنین پیمایش­ها، وسیله بسیار خوبی برای سنجش نگرش­ها و جهت­گیری­ها در جمعیت­های بزرگ هستند. (ببی، ۱۳۸۶، ص ۵۳۰)
بر اساس نظر محققان علوم اجتماعی، تحقیق پیمایشی بر دو نوع است: پیمایش توصیفی^[۳۹۰] و پیمایش تحلیلی یا تبیینی^[۳۹۱]. پیمایش توصیفی به منظور نمایش یا مستند کردن وضعیت یا نگرش­های جاری صورت می­گیرد؛ یعنی آنچه را که در وضع موجود است، توصیف می­ کند. پژوهشگران در این­گونه پیمایش توصیفی، مایل به کشف وضعیت جاری در یک حوزه خاص هستند. (ویمر و دومینیک، ۱۳۸۴، ص ۲۶۵) این روش پژوهش به منظور توصیف یک جامعه تحقیقی، در زمینه توزیع یک پدیده معین انجام می­ شود. به همین دلیل محقق در مورد علت وجودی توزیع بحث نمی­کند، بلکه تنها به چگونگی آن در جامعه مورد پژوهش می ­پردازد و آن را توصیف می­ کند. (دلاور، ۱۳۸۴، ص ۱۴۲)
پیمایش تحلیلی به منظور توصیف و تبیین این مطلب به کار می­رود که چرا وضعیت خاصی وجود دارد. در این رویکرد، معمولاً دو یا چند متغیر برای آزمون فرضیه ­های پژوهشی بررسی می­شوند. نتایج به دست آمده به پژوهشگران امکان می­دهد که روابط متقابل میان متغیرها را بیآزمایند و به پاره­ای تببین­های استنباطی دست یابند. (ویمر و دومینیک، ۱۳۸۴، ص ۲۶۶)
همچنین درباره وجوه افتراق این دو روش آمده است: در پژوهش تحلیلی، نوع داده ­ها نسبت به پژوهش توصیفی کاملاً متفاوت است. به این صورت که: ۱- هدف از پژوهش تحلیلی، توصیف نتایج داده ­ها نیست، بلکه منظور از آن، استنتاج یا استنباط معانی و مفاهیمی است که در دل داده ­های موردنظر، نهفته و پنهان است؛ ۲ – داده ­ها مربوط به گروهی است که به طور تصادفی و به عنوان نمونه از یک جمعیت بزرگتر (گروه اصلی) انتخاب شده است و از طریق بررسی ویژگی­های این گروه، ویژگی­های جمعیت اصلی شناخته می­ شود.» (ساده، ۱۳۷۵، ص ۲۸۰)
روش تحقیق در این پژوهش، پیمایش و نوع مطالعه در سطح توصیفی و تبیینی و از نظر زمانی مقطعی است. محقق با بهره گرفتن از این اطلاعات یا شناخت کلی از ماهیت موضوع مورد تحقیق مراحل بعدی تحقیق را پیگیری می­ کند و به انجام می­رساند.
۳-۱– ۴ تکنیک تحقیق: پرسشنامه
پرسشنامه، پرکاربردترین تکنیک گردآوری داده­هاست. پرسشنامه تکنیک بسیار ساختمندی برای گردآوری داده هاست که در آن از هر پاسخگویی، مجموعه یکسانی از پرسش­ها پرسیده می­ شود. در پرسشنامه هر سوال به دنبال هدف و منظور خاصی طراحی می­ شود که بالطبع جواب هر سوال گامی است در جهت تحقق هدف اصلی تحقیق. لذا در طراحی سوالات پرسشنامه به ویژه در پیمایش تحلیلی، باید اطمینان حاصل نمود که برای سنجش متغیرهای وابسته و متغیرهای مستقل، سوالات کافی و درست طرح شده باشد. در کتب و منابع مختلف، پرسشنامه، ابزاری اساسی برای جمع­آوری اطلاعات معرفی شده است: موریس دوورژه، تکنیک پرسشنامه را گونه ­ای از تکنیک کلی مصاحبه می­داند که در «مشاهده پهنانگر» به کار می­رود و شیوه­ای معمول برای جمع آوری اطلاعات در تحقیق از راه نمونه گیری است. (دوورژه، ۱۳۷۵، ص ۱۶۴)
تکنیک گردآوری اطلاعات، پرسشنامه با مجموع ۲۶ سوال، شامل سوالات بسته بود که برخی از آنها با درجه­بندی پنجگانه لیکرت، بر پیوستاری از خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد تنظیم شده است. از آنجا که برای پاسخ به سوالات از طیف لیکرت استفاده شده، که طیف مجموع نمرات است، امتیاز مجموع نمرات برای دستیابی به میزان فعالیت پاسخگویان محاسبه شده است و هر یک از گویه ­های مربوط به مولفه­ها، از خیلی کم تا خیلی زیاد، امتیاز ۱ تا ۵ داده شده است که مجموع نمراتی که هر فرد از گویه ­ها می گیرد، نمایانگر میزان فعالیت او بوده است.
۳-۱ – ۴ – ۱ پایایی پرسشنامه
یک آزمون زمانی دارای پایایی است که نمره ­های مشاهده شده و نمره ­های واقعی آن دارای همبستگی بالایی باشند. در این پژوهش برای اندازه ­گیری پایایی از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است. روش کرونباخ برای محاسبه انسجام درونی ابزار اندازه ­گیری یا مقیاسها به کار می­رود. مقدار ضریب پایایی به طور معمول بین صفر و یک تغییر می­ کند. ضریب پایایی صفر، معرف عدم پایایی و ضریب پایایی یک، معرف پایایی کامل (دقت کامل ابزار اندازه ­گیری) است. بر همین اساس کرونباخ ضریب پایایی ۴۵/. را کم، ۷۵/. را متوسط و قابل قبول و ضریب ۹۵/. را زیاد در نظر گرفته است.

در این فرمول k تعداد گویه ­ها (پرسشها یا عبارات)، واریانس جمع نمره ­های هر پاسخگو، یعنی نمره خام آزمودنیها (واریانس کل) و واریانس نمرات مربوط به گویه شماره i است. در حقیقت واریانس نمره های مربوط به گویه ها است. در محاسبه پایایی، چنانچه عدد به دست آمده بزرگتر از ۷۰/۰ باشد، معرف پایا بودن ابزار تحقیق (پرسشنامه) است.
در این پژوهش برای اندازه ­گیری پایایی از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است. روش کرونباخ برای محاسبه انسجام درونی ابزار اندازه ­گیری یا مقیاسها به کار می­رود. مقدار ضریب پایایی به طور معمول بین صفر و یک تغییر می­ کند. ضریب پایایی صفر، معرف عدم پایایی و ضریب پایایی یک، معرف پایایی کامل (دقت کامل ابزار اندازه ­گیری) است. در محاسبه پایایی، چنانچه عدد به دست آمده بزرگتر از ۷۰/۰ باشد، معرف پایا بودن ابزار تحقیق (پرسشنامه) است. همانگونه که در جدول شماره ۱ می­توان دید ضریب آلفای کرونباخ برای تعداد ۱۶ سوال مربوط به متغیر وابسته برابر با ۹۹۳/. یعنی قابل قبول می­باشد. پایایی سنجه­ها برای هر یک از متغیرهای مستقلی که نیاز به سنجش پایایی داشت، یعنی سن و تحصیلات برابر با ۷۱۲/. می­باشد و پایایی دو سوال مربوط به دیدگاه پاسخگویان راجع به نقش دیپلماسی شهروندی در سیاست خارجی و نقش رسانه­های نوین در دیپلماسی شهروندی نیز که با بهره گرفتن از درجه­بندی لیکرت تنظیم شده ­اند، ۸۰۸/. است و به این ترتیب میانگین پایایی سنجه­ها ۸۳۳/. می­باشد.
جدول شماره ۱، مقدار ضریب آلفای کرونباخ